سنگ ها، راهی زیبا برای رسیدن به آرامش طبیعت
به گوهرآرا خوش آمديد

منشا سنگهای قیمتی و محیط­های شکل­گیری

منشا سنگهای قیمتی

اوپال

منشأ سنگ­های قیمتی و نیمه­ قیمتی


   سنگ­های قیمتی و نیمه­قیمتی در بسیاری از محیط­های زمین تشکیل می­شوند. در این بخش به بررسی متداول­ترین و مهم­ترین محیط­های تشکیل این سنگ­ها و نیز فرایند های مربوط به آن پرداخته می­شود.


بایستی بین این مسئله که سنگ­های قیمتی کجا یافت می­شوند و کجا تشکیل می­شوند تمایز قایل شد. بیشتر سنگ­های قیمتی در زیر سطح زمین تشکیل می­شوند. برخی براثر معدن­کاری و برخی دیگر بر اثر فرایندهای زمین­شناختی مانند گسلش، چین خوردگی، بالاآمدگی در مقیاس وسیع و ولکانیسم به سطح زمین آورده می­شوند. این فرایندها قادر هستند سنگ­ها را از اعماق بیش از 400 کیلومتر در زیر زمین بر سطح آن بیاورند. 


محیط­های شکل­گیری


 آب


 آب­ها با کانی­ها واکنش می­دهند و آن­ها را در خود حل می­کنند. قابلیت نگهداری عناصر  به­وسیله این محلول­ها بستگی به شرایط فیزیکی دارد. چنان­چه شرایط فیزیکی تغییر کند، برای مثال محلول سرد یا بخار شود، این کانی­ها ته­نشین می­شوند. تشکیل بلورهای نمکی براثر تبخیر آب دریا بر این اساس قابل توجیه است.


نوع کانی تشکیل شده بستگی به نوع عناصر حل شده در آب دارد، چنان­چه واکنش آب با سنگ­های غنی از سلیس صورت گرفته باشد، برای مثال ماسه سنگ­ها، کانی غنی از سلیس ایجاد می­شود.


کانی­های سیلیسی هم­چون کوارتز، آمیتیست، عقیق و اوپال از موادی هستند که امکان تبلور آن­ها از آب وجود دارد؛ در این میان تنها اوپال غیر بلوری است. چنان­چه آب با سنگ­های غنی از مس واکنش دهد، کانی­های مسی مانند مالاکیت، آزوریت و یا فیروزه تشکیل می­شوند.


 کانساری هیدروترمال


نحوه­ی شکل­گیری کانی­های ناشی از فرایند هیدروترمال متفاوت از کانی­هایی است که بر اثر واکنش­های صورت گرفته در آب­های نزدیک به سطح زمین ایجاد می­شوند. زمانی که محلول­های محلول­های ناشی از سرد شدن توده­های ماگما فضاهای خالی مثل ترک­ها را پر می­کنند سنگ­های قیمتی در آن­ها تبلور پیدا می­کنند.


شکل­گیری کانی­هایی مثل بریل، زمرد و تورمالین نیاز به عناصر غیر عادی دارد. بریل حاوی بریلیوم و تورمالین که دارای برم می­باشند، بر اثر سرد شدن بخارات ماگما به­وجود می­آیند از این دسته کانی­ها هستند.


پگماتیت


پگماتیت­ها عموماً در گروه سنگ­های ماگمایی قرار می­گیرند. این سنگ­ها از ماگماهای غنی از آب، سیلیس و عناصر غیر عادی، که در مراحل انتهایی تبلور ماگمایی شکل می­گیرد، ایجاد می­گردند. آب زیاد در ماگما موجب می­شود بلورها سریع رشد نمایند و لذا بلورهای پگماتیت اغلب بزرگ هستند. این امر برای سنگ­های قیمتی و نیمه­قیمتی از اهمیت زیادی برخوردار است.


 زمانی که ماگمای پگماتیت غنی از برلیم باشد بلورهای بریل و چنان­چه این ماگما غنی از برم باشد، بلورهای تورمالین ایجاد می­شود.


 سنگ­های قیمتی با منشأ ماگمایی


 برخی از این نوع سنگ­ها در ماگماها یا حباب­های گازی در سنگ­های آتشفشانی متبلور می­شوند. زیرکن، توپاز و یاقوت نمونه­هایی از این سنگ­های قیمتی هستند.


 سنگ­های قیمتی با منشأ دگرگونی


 این نوع سنگ­ها بر اثر گرما، فشار و واکنش با محلول­ها تشکیل می­شوند. محیط­های دگرگونی بسیاری وجود دارند. به طور مثال تکتونیک صفحه­ای محیط­های دگرگونی را ایجاد می­کند که شاخصه­های آن­ها فشار و دمای بالا است. از کانی­های تشکیل شده در این محیط­ها می­توان ژادئیت یا ژاد را نام برد. در موارد بسیار نادر ممکن است دما در سنگ­های دگرگونی به قدری بالا باشد که منجر به تشکیل الماس شود.


سنگ­های دگرگونی ناحیه­ای شامل بسیاری از سنگ­هایی می شود که بر اثر افزایش دما و فشار، دفن شده و تغییر شکل پیدا کرده­اند. کانی­هایی که در این نوع از  سنگ­ها تشکیل شده و ارزش جواهری دارند شامل گارنت و کوردیریت هستند.


 سنگ­های قیمتی تشکیل یافته در جبه


 فراوان­ترین کانی جبه بالایی اولیوین یا پریدوت است. تختال­ها بر اثر فعالیت­های تکتونیکی و آتشفشانی به سطح زمین آورده می­شوند و حاوی این نوع کانی­ها می­باشند که بعضاً ارزش جواهری دارند.

گوهرآرا

نويسنده مطلب منشا سنگهای قیمتی و محیط­های شکل­گیری

نظرات ( ۰ )
هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی