الماس و روشهای نگهداری آن
امروزه الماس بیانگر ثروت، بقا و پایایی، مقام و یگانگی است. درگذر از تمدنها و دوره‌‌های مختلف نیز همواره بعنوان مظهر روشنایی، آسیب‌ناپذیری، سحر و جادو، شفا و بهبودی وحفاظت شناخته شده است.
برای پی بردن به تاریخ و مفهوم کلمه الماس، لازم‌است ابتدا تاریخ لغات وابسته به آن را بدانیم و ببینیم که آیا لغات بکار گرفته شده برای الماس توسط هندوها و یونانیان باستان، همان چیزی است که آنها امروزه استفاده می‌کنند یا به چیز دیگری اطلاق می‌شده است. واژه الماس، از واژه یونانی آداماو ( Adamao ) گرفته شده است که مفهوم آن این است‌که من رام می‌کنم،" من مطیع می‌سازم". صفت این واژه آداماس (Adamas )به معنای شکست‌ناپذیر است که برای بیان سخت‌ترین ماده شناخته‌شده در زمان یونانیان باستان، بکار برده می شده است و در نهایت این واژه مترادف با الماس (Diamond) شناخته شد. البته تعیین اینکه دقیقا در چه زمانی این صفت برای الماس استفاده شد، مشکل است، زیرا ممکنست قبل از یافتن الماس، این واژه به دومین کانی سخت یعنی کروندوم ( گوهرهای آن سافیراست)، یا به چیزی غیر از اینها، منسوب می‌شده است. بنابراین پیدا کردن تاریخ دقیق الماس، با این مشکل در نام آن، پیچیده خواهد بود.
الماس، نخستین بار در رسوبات رودخانه‌ای متعلق به هزاران سال پیش درهند و بورنئو کشف شد. باستان شناسان تعداد زیادی از آنها را در چشمهای مجسمه‌ها و پیکره‌های هندی یافتند. یونانیان باستان، الماس را تشعشعات و نورهای ستارگان می‌دانستند که به زمین پاشیده شده‌اند. افلاطون (Plato ) فیلسوف یونانی، در نوشته‌های خود، الماس را موجود زنده‌ای تصور می‌کرد که از روح آسمانی برخوردار است. همچنین باستانیان معتقد بودند که الماس انسان را از آسیب مصون می‌دارد و برای صاحب خود پیروزی و اقبال به ارمغان می‌آورد. بعلاوه فکر می‌کردند الماس به صاحب خود جذابیت بخشیده و باعث جلب نظر و توجه دیگران می‌شود. گفته می‌شود که نوک پیکانهای کوپید (Cupid)، خدای عشق که بصورت کودکی برهنه مجسم شده است از الماس ساخته شده، لذا اشتیاق و علاقه شدیدی ایجاد می‌کند و چیزی نمی‌تواند با آن برابری کند. در طول قرنها، حاکمان برای بدست آوردن گوهرهای قیمتی تازه و بیشتر ، باهم رقابت می‌کردند و از این گوهرها بعنوان ابزارهای سیاسی استفاده می‌کردند. جواهرات به عنوان سمبل و نشان قدرت شناخته شده و وقتی برروی لباسها و کلاهها، تزئینات شمشیر، غلاف و گرزها قرار می‌گرفتند، نمایانگر مقامی والا و بلند مرتبه برای صاحبانشان بودند. در عصر رنسانس، حلقه‌های مرصع به الماس، به عنوان طلسمی که به صاحب خود قدرتی جادوئی می‌دهد، شناخته می‌شدند. الماس، بعنوان هدیه‌ای که نشاندهنده اوج عشق و علاقه زیاد است، در اواخر سالهای ۱۴۰۰ میلادی شناخته شد، زمانی که ماکسیمیلیان امپراطور اتریش حلقه‌ای با نگین الماس به مری ملکه بورگاندی Burgundy هدیه داد و از آن زمان تاکنون الماس بعنوان مظهر عشق و علاقه شناخته می‌شود.
زمان دقیق کشف اولین الماس مشخص نیست، چیزی که ما می‌دانیم اینست که تا قرن ۱۸ میلادی، تمام الماسهای موجود در دنیا از کشور هندوستان می‌آمدند. در آغاز قرن ۱۶ میلادی، معاملات تجاری بین اروپا و آسیای شرقی پیشرفت کرد. یکی از دو مسیر اصلی تجارت الماس، از شهر ونیز می‌گذشت و با گذشت زمان این شهر مهمترین مرکز تجاری دنیای غرب شد. آخرین شهری که این مسیر تجاری به آن منتهی می‌شد شهربروژ)Bruges شهری در بلژیک ) بود که با مرور زمان بعنوان مرکز برش وتراش الماس توسعه یافت و پیشرفت کرد و شهرت آن رو به ازدیاد گذاشت، اما پس از گذشت ۵۰ سال، این شهر موقعیت خود را به شهر آنتورپ یا آنورس Antwerp ( ایالت و بندری در بلژیک )بخشید که امکانات بهتر و تازه‌تری جهت ارتباطات و داد و ستد در آن وجود داشت. این شهر در قرن ۱۶ میلادی، شهر توسعه یافته و پررونقی گردید، بطوریکه برای مثال فرانسوای اول ( پادشاه فرانسه )، الماس خود را برای تراش به صنعتگران فرانسوی نداد بلکه آنرا به صنعتگران آنتورپ سپرد و در این زمان آنتورپ قلب تجاری اروپا گردید و تقریبا ۴۰ درصد معاملات جهانی، این شهر می‌گذشت.
تا نیمه‌های قرن هفدهم میلادی، با وجود ستیز‌های داخلی بین اصناف تراش‌دهنده الماس و تجار آن،شهر همچنان موقعیت خود را حفظ کرد ولی در پایان این قرن، آمستردام(مرکزهلند)پیش افتاد.آمستردام در آن زمان، شهری بود با امتیازات زیاد زیرا هم مذهبی بود و هم شهری بود که ستیز‌ها و کشمکشهای داخلی در آن وجود نداشت و در قرن هجدهم، نه تنها انحصار تراش الماس را بدست آورد بلکه تجارت و معامله آن را نیز بدست گرفت. در این زمان بود که هلندیها الماسهای کیفیت پایین را به صنعتگران شهرآنتورپ می‌سپردند و الماسهای مرغوب را نزد خودشان نگه می‌داشتند. با وجود سختیهای بیشماری که صنعتگران آنتورپ در این سالها دیدند ولی تجارب با ارزشی بدست آورده و حتی توانستند الماسهای کوچک و با کیفیت پایین را چنان ماهرانه تراش دهند که تبدیل به گوهرهای اعلایی گردند. پس از کشف الماس در سال ۱۸۷۱ در کیمبرلی آفریقای جنوبی، حجم وسیعی از الماسهای سخت و با کیفیت پائین به سمت اروپا سرازیر شد و صنعتگران آنتورپ که تجارب بسیاری کسب کرده بودند، فرصتهای شغلی زیادی بدست آورده و این شهر مجددا رونق گرفت. بعد از جنگ جهانی اول، رکود سالهای دهه ۱۹۳۰،بشدت برروی معاملات الماس تأثیر گذاشت، بطوریکه تعداد زیادی از صنعتگران شهر فروشگاههای خود را تعطیل کردند و این رکود تا وقوع جنگ جهانی دوم ادامه یافت. در این زمان بسیاری از تاجران یهودی ، کشور خود را ترک و به کشورهای پرتغال و آمریکا و انگلستان پناه بردند و در آنجا به فعالیت مشغول گردیدند. این تجار برای حفظ الماس از متجاوزان آلمانی، آنها را با توافق دولت بریتانیا در سازمانی که بعنوان دفتر مراسلات الماس نامیده می‌شد، قرار دادند که این سازمان الماسها را ثبت کرده و تا پایان جنگ نگهداری کرد. پس از اتمام جنگ، الماسها به صاحبانشان بازگردانده شد و بدین ترتیب شهر شکوفایی خود را از سر گرفت و از آن زمان به بعد، انجمن الماس تأسیس گردید که مسئول کارهای فروشندگان وتاجران الماس می‌باشد.
افسانه‌هایی راجع به الماس
رومی‌ها باور داشتند که درزمان جنگ،الماس برای آنها جرأت و شجاعت می‌آورد. کاهنان اعظم یهود، الماس را در هنگام تصمیم‌گیری در مورد گناهکاریا بیگناه بودن متهمان بکار می‌بردند. اگر شخص گناهکار بود، سنگ تیره و کدر می‌گردید و در صورتیکه بیگناه بود، بر درخشش آن افزوده می‌شد. هندیها فکر می‌کردند که الماس در اثر برخورد برق آسمانها به سنگها ایجاد می‌شود و به عنوان طلسم، به نشان عشق و دوستی هدیه داده می‌شد و در صورتیکه صاحب آن، آنرا می‌فروخت،قدرت خود را از دست می‌داد. الماس بعنوان سنگ متولدین ماه آوریل شناخته شده و گفته می‌شود در صورتیکه برروی استیل ( فولاد) قرار گیرد،بیشترین اثر خود را دارد،البته امروزه الماسها برروی ستهای طلا و پلاتین جای می‌گیرند. باستانیان باور داشتند که اگر الماس برروی طلا قرار بگیرد و در طرف چپ آویز شود، کابوس بسراغ شخص نیامده و از گزند و آسیب حیوانات وحشی مصون می‌ماند. همچنین گفته می‌شد که الماس از شهوترانی و هرزگی جلوگیری می‌کند.●خصوصیات الماس
ترکیب الماس،کربن خالص با ساختار کوبیک است، گرافیت نیز همین ترکیب را منتهی با ساختار دیگری دارد. الماس سخت‌ترین کانی ( سختی آن ۱۰ در مقیاس موس ) می‌باشد و بالاترین ضریب شکست نور ( ۴۱۷/۲ ) را در بین تمام کانیهای شفاف دارد. ضریب انتشار نور نیز در آن بالا بوده و۴۴ ۰/۰ می‌باشد. الماسها شکننده هستند و چگالی آنها۵۲/۳ گرم بر سانتیمتر مکعب است. جرم الماس با واحد قیراط سنجیده و اندازه گرفته می‌شود . هر قیراط ۲/۰ گرم است، به ندرت الماسهایی که وزن آنها از ۱۵ قیراط تجاوز کند، یافت می‌شوند. الماس، در اسیدها و بازها نامحلول بوده و در حرارتهای بالا در اکسیژن ممکنست بسوزد. نیتروژن، مهمترین ناخالصی موجود در الماس است که خصوصیات فیزیکی الماس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بدین‌ترتیب الماسها به دو گروه تقسیم می‌شوند. دسته‌اول بین ۲۳/۰-۰۰۱/۰ درصد نیتروژن دارند و دسته‌دوم الماسهایی هستند که در ترکیبشان نیتروژن وجود ندارد. در صورتیکه در دسته‌اول نیتروژن وارد شبکه کریستالین نشده باشد، برروی رنگ سنگ تأثیر نمی‌گذارد ولی هنگامیکه نیتروژن بجای کربن در شبکه کریستالین بنشیند،رنگ سنگ به زردی می‌گراید. دردسته‌دوم، الماسها ممکنست صددرصد فاقد ناخالصی باشند و یا در بعضی موارد به جای کربن در شبکه کریستالین جایگزین شود که در این صورت الماس، آبی‌رنگ و نیمه‌رسانا خواهد بود. الماس در فشار بالا (بالاتراز ۴۵۰۰۰ اتمسفر ) و حرارتهای بالاتر از ۱۱۰۰ درجه سانتیگراد ( F۲۰۱۲۰)، از ماگماهای الترابازیک یا پریدوتیت تشکیل می‌شود. بهمین دلیل الماسها در اعماق زیاد زمین ( جایی که فشار و حرارت بالا، برای تشکیل آنها وجود دارد) شکل می‌گیرند و توسط آتشفشانهای انفجاری با نرخ سرد شدن سریع که مانع تبدیل و تغییر شکل آن می‌گردند، به سطح زمین می‌رسند مثل کیمبرلیتها. کانیهایی که با الماس یافت می‌شوند الیوین، سرپانتین، پیروکسن‌ها، کربناتها، مگنتیت، هماتیت، گرافیت و ایلمنیت می‌باشند. چون الماس در مقابل فرسایش و هوازدگی شدیدا مقاوم است، در نهشته‌هایی که چندین سیکل فرسایش و رسوبگذاری را پشت سرگذاشته‌اند، یافت می‌شود( نهشته‌های الماس آبرفتی ) در سنگهای حاوی الماس، میزان الماس، ۱ گرم در ۸ تا ۳۰ تن سنگ می‌باشد. بیشتر الماسها با توجه به سختی بالایی که دارند، در صنعت بکار می‌روند. الماسهای با کیفیت بالا که بعنوان جواهر استفاده می‌شوند در ۲۰ ناحیه یافت می‌گردند که عمده آن آفریقا می‌باشد. بزرگترین استخراج کننده الماس جهان آفریقای جنوبی و سپس روسیه می‌باشد. الماسها معمولا بصورت بلورهای هشت‌وجهی جدا از هم یافت می‌شوند. گاهی اوقات، گوشه‌های الماس حالت گرد شده داشته و وجوه آنها کمی انحنا دارد. الماسهای ریز بلور با ظاهری کروی و نامنظم، بورت Bort ، الماسهای کدر که هشت‌وجهی ناهنجاری است کربنادو Carbonado و در صورتیکه ساختار آنها دودکائدرال کوبیک یا رومبیک باشد، بلکیشBlackish نامیده می‌شوند. که این الماسها همگی برای کار‌بردهای صنعتی مناسب هستند. در اغلب الماسها، ادخالهایی از الیوین، سولفایدها، دیوپسیدکروم، اسپینلهای کروم، زیرکون، روتیل، دیستن، بیوتیت وایلمنیت وجود دارند. بلورهای شفاف، بی‌رنگ بوده ولی گاهی ممکنست ته‌رنگ مایل به زردی داشته باشند. الماسها با رنگهای زرد روشن، آبی، سبز کمرنگ، صورتی وحتی متمایل به قرمز بندرت یافت می‌شوند. الماسها با توجه به ترکیب و اشکال متفاوتی که دارند، سختیهای مختلفی را نیز نشان می‌دهند. این ویژگی امکان تراش و صیقل دادن الماس را به وسیله پودر الماسهای سخت تر فراهم می‌کند. دانه‌های الماس بیشتر تراش برلیان داده می‌شوند. با توجه به ضریب شکست نور بالایی که الماس دارد همه نور تابانده شده به یک سطح الماس، از همین سطح بازتابانده می‌شود. این ویژگی خاص الماس بوده و سنگهای شبیه الماس ( بجز زیوکون کوبیک )این خاصیت را ندارند. بسیاری از کانیها شباهت‌های زیادی با الماس دارند مثل زیرکون، کروندوم، فناکیت، تورمالین، توپاز، بریل، کوارتز، شئلیت، اسفالریت و گوهرهای مصنوعی مثل زیرکون کوبیک، روتیل، اسپینل و تیتانات استرانسیوم. الماس بشدت هادی گرما بوده که باعث تشخیص و شناسایی آن از گوهرهای شبیهش می‌گردد .گرانترین الماسها آنهایی هستند که ساختار خوبی داشته و بدون رنگ بوده و یا متمایل به سفید- آبی باشند. داشتن ته‌رنگ زرد، از قیمت الماس بشدت می‌کاهد. البته الماسهای روشن و شفاف کمیاب بوده و قیمت بسیار بالایی نیز دارند.
●تراش موجود در الماس
تراش الماس، بیشترین اثر را در میزان درخشش و تلالو آن دارد. حتی اگر الماس از رنگ، خلوص و شفافیت خوبی برخوردار باشد، تراش بد باعث تیره بنظر رسیدن آن می‌گردد. تراش الماس( شامل تراش وجوه اطراف دانه‌الماس و تراشهای عرضی و عمقی ) میزان درخش و برق الماس را تعیین می‌کنند. بسیاری از جواهرشناسان معتقد‌ند که تراش الماس، مهمترین کار برروی آن است زیرا همانطور که گفته شد، تراش بد شدیدا از کیفیت الماس می‌کاهد. اندازه عرض و ارتفاع دانه الماس بیشترین اثر را در عبور نور از الماس و خروج آن بصورت برق و درخشش دارد، بطوریکه اگر تراش به نحوی باشد که دانه الماس ارتفاع کمی داشته باشد، نور از سطح زیرین الماس خارج شده والماس درخشش خود را از دست می‌دهد، همچنین اگر تراش طوری باشد که ارتفاع دانه الماس زیاد باشد، نور از اطراف پراکنده شده و الماس تیره و کدر بنظر خواهد رسید.
اولین استفاده کنندگان الماس
یافته‌های اخیر نشان می‌دهد که صنعتگران دوران پارینه‌سنگی در چین، اشیاء را با الماس صیقل می‌دادند. پیش از این تصور می‌شد که کوارتز به عنوان ساینده تیشه‌ها و تبرها در چین استفاده می‌شده است ولی بررسی‌های دانشمندان چینی و آمریکایی برروی تیشه‌های یافت‌شده در چین، مشخص کرد که کوارتز قادر به صیقل دادن و برق انداختن آنها بدین نحو نبوده است. سن این تیشه‌ها به حدود ۴۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد. این دانشمندان نه تنها مشخص کردند که این تیشه‌ها با الماس صیقل داده شده‌اند بلکه نشان دادند که روشها و تکنیکهای بکار رفته توسط صنعتگران آن دوره، حتی پیشرفته‌تر از روشهای مدرن امروزی، بوده است.
نکاتی در مورد الماس
- سخت‌ترین الماس یافت شده در دنیا، به نام الماس کولیان از آفریقای جنوبی به وزن ۱۰۶/۳ قیراط می‌باشد.
- بیشترین تراش داده شده به الماس، ۵۸ وجه بوده که ۳۳ تا در تاج ( قسمت بالای دانه‌الماس) و ۲۵ تا در پایه ( قسمت پایین دانه الماس )می‌باشد.
- الماس سخت‌ترین ماده موجود در زمین است ولی بخاطر وجود رگه‌هایی در آن،در صورت ضربه‌دیدن، قطعه قطعه می‌شود.
- ۸۰ درصد الماسهای موجود در دنیا برای جواهر‌سازی مناسب نیستند.
- بیشتر الماسهای یافت شده در طبیعت بین ۱ تا ۳ میلیون سال عمر دارند.
- یک الماس سخت بین ۴۰ تا ۷۰ درصد وزن خود را موقع تراش دیدن از دست می‌دهد.
- تنها الماس، الماسهای دیگر را تراش می‌دهد.
- الماسها در اعماق زیاد زمین، ۷۵ مایلی یا بیشتر تشکیل می‌شوند.
پاک کردن الماس
الماس بعنوان سخت‌ترین ماده موجود در طبیعت شناخته شده است، با این وجود برای حفظ درخشش و تلالوآن و جلوگیری از وارد شدن خسارت و آسیب به آن، مراقبت‌هایی لازم است. نگینهای الماس بویژه در لبه‌های نازکشان حالت‌تردی و شکنندگی دارند. هرگز الماس را در هنگام کارهای سخت مثل کارهای باغبانی و یا کارهای خانه‌داری، استفاده نکنید، بهتر است آنرا در یک جای محفوظ قرار دهید و همیشه مراقب انگشتر الماس در انگشتتان باشید. در هنگام کارهای روزمره خانه‌داری جواهرات را هرگز در تماس با سفید‌کننده‌های حاوی کلر قرار ندهید مراقب باشید رنگ مو برروی آن نریزد یا آنرا از دستتان درآورید و یا از دستکش استفاده نمایید. در صورتیکه نگین الماس شل شده داخل نگین دان تکان می‌خورد و یا آسیب جدی به آن وارد گردیده، جواهر را تا زمانیکه توسط جواهر‌ساز تعمیر نشده، بکار نبرید. در کل بهتر است سالی یکبار ستهای جواهرات توسط جواهر‌ساز کنترل شوند. هرگز الماس را با شدت به داخل دراور یا صندوق جواهرات پرت نکنید، زیرا امکان شکستن آن وجود دارد وهمچنین می‌تواند جواهرات دیگر را خط بیاندازد. در هنگام شستن ظروف، هیچگاه انگشتر الماس را برروی لبه سینک ظرفشویی قرار ندهید چون ممکنست لیز خورده و داخل سوراخ فاضلاب گردد. همچنین در هنگام خروج از خانه نیز الماس را در جایی مطمئن و محفوظ قرار دهید و آنرا در هر جایی نگذارید چون ممکنست پس از بازگشت محل درآوردن الماس را فراموش کرده و آنرا گم کنید. از موارد دیگری که بایستی حتما مورد توجه قرار گیرد، آسیبی است که الماس در برخورد با الماسهای دیگر می‌بیند. در صورتیکه چندین انگشتر مرصع به الماس را در انگشتتان می‌کنید،بهتر است بین آنها یک حلقه بدون نگین بیاندازید تا الماسها بهم ساییده نشده و خراشیده نشوند، همچنین میتوانید انگشترها را در انگشتهای مختلف دستتان بکنید.
استفاده روزمره از الماس آنرا در معرض لوسیونها، صابونها، چربیهای طبیعی پوست و عرق بدن و اسپری‌های مو قرار می‌دهد الماس مانند سایر جواهرات این مواد را همراه با گرد و خاک موجود در هوا به خود می‌گیرد و این مواد بصورت لایه و جرمی برروی سطح الماس باقی مانده و از درخشش آن جلوگیری می‌کنند زیرا سطح الماس بایدپاک باشد تا حداکثر نور بتواند داخل آن شده و بصورت درخشش بازتابانده شود. برای پاک کردن جرمهای موجود برروی الماس چند روش ساده وجود دارد :
- شستشو با مواد پاک کننده
در یک ظرف کوچک آب گرم و صابون یا مایع پاک‌کننده ملایم آماده کنید. با یک برس نرم غیرفلزی ( بهتر است از مسواک ابرو استفاده شود )، الماسها را با کف ایجاد شده پاک کنید. سپس جواهر را برروی یک صافی قرار داده و زیر آب گرم شیر، آبکشی نمائید. با یک پارچه‌نرم بدون پرز آنرا خشک کنید.
-خیساندن در آب سرد
در یک فنجان تا نیمه آب سرد ریخته و نیمه دیگر آنرا با پاک کننده‌های خانگی حاوی آمونیوم ( مطمئن شوید که پاک‌کننده حاوی کلرین نمی‌باشد) پر نمایید. همچنین میتوانید از ۴ قسمت آب سرد و یک قسمت مایع ظرفشویی ملایم استفاده کنید. به مدت ۳۰ دقیقه جواهر مرصع به الماس را در آن خیس کرده و پس از آن با یک برس نرم، آنرا پاک نمائید.دقت کنید که این برس حتما نرم باشد زیرا در غیر اینصورت، فلزی که نگینهای الماس برروی آن قرار گرفته‌اند، خراشیده می‌شود. در صورتیکه جرمها روی نگین بویژه در پشت آن چسبیده باشند میتوانید به آرامی با یک خلال دندان، آنها را پاک نمائید. پس از پاک کردن جرمها، جواهررا آبکشی کرده و با دستمال نرم خشک نمایید.
●مسافرت با الماس
بسته‌بندی الماس و دیگر جواهرات برای همراه بردن آنها در سفر بایستی با دقت و مراقبت خاصی صورت گیرد. انواع مختلفی از چمدانهای مخصوص جواهرات وجود دارند که در قیمتهای مختلف قابل دسترسی می‌باشند. آنها،اندازه‌ها، اشکال وطرحهای مختلفی دارند. در بیشتر آنها بالشتکهای مخملی وجود دارد که می‌توان گوشواره‌ها و سنجاق سینه‌ها را به آنها متصل کرد و برای گردنبندها و دستبندها، بخشهای خاصی در این چمدانها تعبیه شده است. اگر جواهرات را در داخل جعبه‌های معمولی قرار می‌دهید حتما آنها را جداگانه داخل دستمال کاغذی بپیچید تا در اثر تماس با یکدیگر، خراشیده نشوند.
نظرات ( ۰ )
هیچ نظری هنوز ثبت نشده است